Overlijden van een ouder, hoe werkt het met erfbelasting

Overlijden van een ouder, hoe werkt het met erfbelasting

Een cliënt komt op 59-jarige leeftijd te overlijden en laat een man van 58 jaar en twee meerderjarige kinderen achter. Naast de emoties die dit met zich meebrengt, zijn er ook praktische zaken die geregeld moeten worden, zoals het vaststellen van de nieuwe financiële situatie: het loon van de langstlevende, het nabestaandenpensioen, de hypotheek, en de uitkering van de overlijdensrisicoverzekering. Een ander belangrijk punt is de erfbelasting, maar hoe werkt dat eigenlijk?

De oplossing
Wanneer een cliënt komt te overlijden, is het belangrijk om een goed overzicht van de financiële en fiscale situatie te maken. In dit geval heb ik eerst de nieuwe situatie van de cliënt in kaart gebracht. Vervolgens hebben we de aangifte erfbelasting voorbereid en ingediend. Dit proces bestaat uit verschillende stappen:

1. De samenlevingsvorm

• Cliënten waren getrouwd in algehele gemeenschap van goederen, wat betekent dat alle bezittingen en schulden gezamenlijk eigendom zijn, tenzij anders vastgelegd.

2. Is er een testament of geldt de wetgeving?

• Mevrouw had een testament op laten maken bij een notaris. De verdeling van de nalatenschap is afhankelijk van de inhoud van het testament.

3. Wat staat er in het testament?

• Het testament gaf aan wie de erfgenamen zijn en bevatte ook een renteclausule voor de vorderingen van de kinderen op de langstlevende ouder. Deze rente heeft invloed op de erfbelasting en kan geregeld voor verwarring zorgen.

4. Het vermogen en de verdeling

• Cliënt had een eigen woning, een hypotheek, spaargeld, een overlijdensrisicoverzekering en recht op een nabestaandenpensioen. Dit alles is van invloed op de erfbelasting.

Belangrijke termijnen bij erfbelasting

Het is belangrijk om te weten welke termijnen gelden voor de afwikkeling van de erfbelasting:

• Binnen 3 maanden: De wettelijke verdeling kan ongedaan worden gemaakt.
• Binnen 4 maanden: Het is aan te raden om de aangifte erfbelasting in te dienen om belastingrente te voorkomen.
• Binnen 8 maanden: De aangifte erfbelasting moet uiterlijk zijn ingediend.

5. De rente over de kindsdelen

Dit is een complex punt. De rente op de vorderingen van de kinderen beïnvloedt zowel de erfbelasting op het moment van overlijden van de moeder (eerst stervende) als later, bij het overlijden van de vader (langstlevende).

Geen rente: 

• Het kindsdeel is lager voor de bepaling van de erfbelasting op dit moment. Dit komt omdat de langstlevende ouder al het vermogen krijgt en dit ook mag opmaken. De kinderen hebben een vordering op die ouder die niet hoger wordt door een rente. Hun risico is daarmee groter dat die ouder alles opmaakt. Het erfdeel van de ouder is hiermee hoger.

Wel rente: 

• Het kindsdeel is hoger voor de bepaling van de erfbelasting op dit moment. De kinderen hebben een vordering die wel hoger wordt door een rente. Het erfdeel van de ouder is hiermee lager.

6. Bepalen van de nalatenschap

• De verdeling van de nalatenschap van cliënt wordt bepaald door het testament. Hierin werd een zgn. ‘ouderlijke boedelverdeling’  opgenomen. Vaak hoor je ook wel een “langstlevende testament”. Feitelijk geld dat de wettelijke verdeling. 
• Cliënten waren in algehele gemeenschap van goederen getrouwd. De helft van het totale vermogen is de nalatenschap van moeder. Vader krijgt alle bezittingen van de nalatenschap, maar heeft ook de verplichting om alle schulden te betalen. De kinderen krijgen een vordering op de vader, die in de toekomst opeisbaar is. In dit blog ga ik uit dat deze pas opeisbaar is na zijn overlijden.

7. De rente op de vorderingen

Over de vorderingen van de kinderen wordt rente bijgeschreven. Maar alleen als deze rente hoger is dan de wettelijke rente van 6%. De rente is enkelvoudig, wat betekent dat er geen rente op rente wordt berekend, maar alleen rente over het oorspronkelijke bedrag.

• Als de rente lager is dan de wettelijke rente, wordt er geen rente bijgeschreven.
  Als de rente hoger is dan de wettelijke rente, wordt er wel rente bijgeschreven, maar alleen over het bedrag dat boven de 6% uitkomt. Bijvoorbeeld: Als de rente 7% is, wordt er 1% rente bijgeschreven (7% - 6% = 1%).

Het is belangrijk om te weten dat alleen volle jaren meetellen voor deze rente bijschrijving. Dit maakt het wat ingewikkelder voor de toekomst, omdat de rente niet vooraf wordt vastgesteld voor de gehele duur van de vordering, maar jaarlijks meebeweegt met de wettelijke rente. In de afgelopen jaren was dit geen probleem, omdat de rente lager was dan 6%, behalve in 2024. Maar bij een hogere wettelijke rente moet dit jaarlijks opnieuw berekend worden.

In het testament werd een rente van 6% enkelvoudig afgesproken. 

Dit heeft twee belangrijke gevolgen:

1. De rente moet omgezet worden naar een samengestelde rente, wat wettelijk verplicht is. De levensverwachting van de vader is hierbij van belang, volgens de statistieken van het CBS. In dit geval is de levensverwachting van de vader nog 24 jaar. De samengestelde rente bedraagt dan 3,79%. Dit is 2,21% lager dan de 6% enkelvoudige wettelijke rente.
2. De wet bevat een tabel die, op basis van de leeftijd van de vader en zijn levensverwachting, een bepaalde factor toekent. Deze factor moet vervolgens met de rente worden vermenigvuldigd. Voor deze cliënt is de factor 11.

8. Berekening van de erfbelasting

Vrijstellingen en belastingtarieven

• Partners hebben een vrijstelling van ongeveer € 800.000.
• Kinderen hebben een vrijstelling van ongeveer € 25.000 per kind.
• Het belastingtarief voor partners en kinderen is hetzelfde:

Tot €150.000: 10% erfbelasting

Daarboven: 20% erfbelasting

Laten we een voorbeeld nemen van de nalatenschap van de cliënt. 

€ 200.000 Bezit bestaande uit de woning, roerende zaken en spaargeld van totaal € 400.000. 

€    75.000 Schuld bestaande uit de hypotheek van € 150.000.

-------------

€ 125.000  Saldo

€      5.000 Uitvaartkosten die zelf werden betaald (dus niet verzekerd)

-------------

€ 120.000 Nalatenschap

€    40.000 Erfdeel per persoon = € 120.000 / 3 

Normaal gesproken zou je kunnen zeggen dat hierover erfbelasting is verschuldigd. Maar door de renteclausule wordt het erfdeel van de kinderen verlaagd, waardoor hun vordering op de vader lager uitkomt.

Door de rente wordt het kindsdeel van de kinderen, oftewel hun vordering op de vader, voor de erfbelasting verlaagd. Dit betekent: € 40.000 * (2,21% * 11) = € 9.724.

Het totale deel van de vader wordt dan:
€ 40.000 + € 9.724 (kind 1) + € 9.724 (kind 2) = € 59.448.
De vader heeft een vrijstelling van bijna € 800.000. Hoewel deze vrijstelling iets lager wordt door het nabestaandenpensioen, blijft deze vrijstelling veel hoger dan het erfdeel, waardoor er over dit deel geen erfbelasting verschuldigd is.

Het deel per kind wordt dan:
€ 40.000 - € 9.724 = € 30.276.
Elk kind heeft een vrijstelling van ongeveer € 25.000.
Over € 5.276 moet erfbelasting betaald worden, wat neerkomt op € 5.276 * 10% = € 527 per kind.

Als de rente hoger was afgesproken, zou het kindsdeel groter zijn, waardoor er meer erfbelasting betaald zou moeten worden. Na het overlijden van de langstlevende ouder zou de vordering van de kinderen dan wel hoger zijn, wat zou betekenen dat er later minder erfbelasting betaald zou moeten worden.

Als de rente lager was afgesproken, zou het kindsdeel kleiner zijn en zou er minder erfbelasting betaald moeten worden. Maar na het overlijden van de langstlevende ouder zou de vordering dan lager zijn, wat zou betekenen dat er later meer erfbelasting betaald moet worden.

9. De nalatenschap van de vader (langstlevende ouder)

Dit is uiteraard slechts een indicatie, omdat het niet precies te zeggen is wanneer vader zal overlijden en wat de hoogte zijn nalatenschap dan zal zijn.

Stel dat de vader over 20 jaar overlijdt. De rente die over de vorderingen is afgesproken, bedraagt 6% enkelvoudig. 

Dus:
20 jaar * 6% = 120%
Dit betekent dat de vordering per kind € 48.000 extra is (120% * € 40.000).

Stel dat de nalatenschap dan € 250.000 bedraagt, dan is dit € 125.000 per kind.

€ 125.000 per kind

€    40.000 kindsdeel van de moeder -/-

€    48.000 aangegroeid door rente -/-

Dit maakt de nalatenschap per kind: € 37.000.

De vrijstelling voor erfbelasting is ongeveer € 30.000 (dit bedrag wordt elk jaar geïndexeerd). Dit betekent dat het erfdeel van elk kind voor belasting wordt berekend als: € 37.000 - € 30.000 = € 7.000. Over dit bedrag moet erfbelasting betaald worden. Dit is: € 7.000 * 10% = € 700 erfbelasting per kind.

Conclusie
Het bepalen van de erfbelasting is vaak complex, mede door de rente die op vorderingen van de kinderen wordt bijgeschreven. Het is belangrijk om vooraf goed te begrijpen wat de gevolgen van de erfbelasting kunnen zijn en welke stappen je kunt nemen om de belasting te beperken. In dit geval hebben we ervoor gezorgd dat de financiële situatie van vader goed werd vastgesteld, waardoor er ondanks de trieste situatie toch een goede financiële positie is voor nu en de toekomst.